Andere termen zijn: Fishbone-diagram, Ishikawa-diagram, oorzaak-gevolgdiagram, cause and effect diagram
Doel
Identificeren van verschillende oorzaken voor een bepaald effect, het aangeven van relaties en het bruikbaar classificeren van allerlei ideeën vanuit bijvoorbeeld brainstormsessies. Overweeg een positief effect te gebruiken (bijvoorbeeld een doelstelling) in plaats van een negatief effect (bijvoorbeeld een probleem). Het focussen op problemen kan leiden tot ‘vinger wijzen’ terwijl de focus op de gewenste resultaten eigenaarschap en betrokkenheid creëert. Een positief uitgangspunt zal de creativiteit van de groep sterk verbeteren.
Beschrijving
Een visgraatdiagram kan het best worden gebruikt voor de identificatie van oorzaken wanneer er een gerichte definitie van het probleem is. Het kan ook gebruikt worden als een hulpmiddel voor oorzaakpreventie (tijdens het brainstormen) om toekomstige problemen te managen of te voorkomen
Gebruik
- Definieer het te analyseren effect zo specifiek mogelijk. Het effect kan positief zijn (doelstellingen) of negatief (problemen).
- Bepaal de belangrijkste oorzaakcategorieën en maak het basisdiagram. Veel gebruikte basiscategorieën zijn:
- De 6 M’s (servicegericht): methoden, machines (apparatuur), mensen (menskracht), materialen, metingen en milieu (omgeving).
- De 4 P’s (industriegericht): beleid (policies), procedures, mensen (people), materieel / technologie (plant).
Voorbeeld stappen: bepaal klanten, adverteer, koop in, verkoop, lever de service, vernieuw indien nodig
- Brainstorm over de mogelijke oorzaken van het probleem en bouw het diagram verder op. Er zijn verschillende opties mogelijk:
- Optie 1: loop iedere categorie langs, brainstorm potentiële oorzaken door de vraag te stellen ‘waarom’ iedere belangrijke oorzaak plaatsvindt (gebruik de vijf W’s).
- Optie 2: een open of gesloten brainstorm waarbij ideeën in willekeurige volgorde worden gegeven, zonder een waardeoordeel van anderen of iets wel of niet relevant is.
- Schrijf suggesties op post-its en rangschik deze in het diagram bij de juiste categorie.
- Controleer het diagram op compleetheid.
- Verwijder oorzaken die niet van toepassing zijn of er niet toe doen.
- Brainstorm eventueel over meer ideeën voor de categorieën met weinig onderwerpen, dit om het effect van ‘groepsdenken’ te voorkomen wat het creatieve denkproces belemmert.
- Bediscussieer het uiteindelijke diagram en identificeer de oorzaken die het meest kritisch zijn om verder te onderzoeken.
- Het is prima om te vertrouwen op het gevoel of de ervaring van mensen, er dienen echter altijd nog wel gegevens te worden verzameld alvorens actie wordt ondernomen.
- Kenmerk de oorzaken die verder onderzocht dienen te worden, dit helpt bij het bijhouden van teambeslissingen of eventuele adviseurs als de oorzaken aan hun worden voorgelegd.
- Ontwikkel plannen ter bevestiging dat de mogelijke oorzaken ook de daadwerkelijke oorzaken zijn, genereer geen actieplannen voordat een oorzaak daadwerkelijk is geverifieerd.
Visgraatdiagram – voorbeeld
Brabantzorg het Visgraatdiagram in om verspillingen beter in beeld te krijgen, problemen bij de bron op te lossen en efficienter en effectiever te werken. De tools in de toolkit Lean zijn gebruikt en verder ontwikkeld in een aantal In voor zorg-trajecten en uitstekend te gebruiken in andere zorgorganisaties.